ارزیابی انطباق سکونتگاه‏های انسانی استان یزد با مکان‌های مطلوب (مطالعۀ موردی: استان یزد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی محیط زیست، دانشکدۀ محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار،گروه برنامه ریزی محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران،تهران، ایران

3 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی، مدیریت و آموزش محیط زیست، دانشکدۀ محیط زیست، دانشگاه تهران،تهران، ایران

چکیده

شهرها به محیط طبیعی خود به‌شدت وابسته‌اند و می‌بایست خودشان را با  آن تطبیق دهند. شهر یزد دارای اقلیم گرم و خشک است و تاکنون توانسته خود را با محیط سخت و خشک خویش انطباق دهد. برای تدوام این سازگاری می‌بایست برنامه‌ریزی درست صورت گیرد و مکان‌های مطلوب جهت گسترش شهری شناسایی شوند.
این پژوهش با هدف بررسی انطباق استان یزد با مکان‌های مطلوب است که روش‏های مورداستفاده شامل تکنیک تصمیم‌گیری با کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل‌های فازی بوده است. در این پژوهش سعی شده با شناسایی ویژگی‏های محیطی و اجتماعی و اقتصادی، میزان انطباق استان با مطلوبیت مکانی سنجیده شود. برای ارزیابی از یازده شاخص استفاده شده است. با استفاده از روش دیمتیل فازی اهمیت و تأثیر معیارها تعیین شد. با دو روش تلفیقی فازی و ترکیب خطی وزنی (wlc) و روش وزن‌دهی فرایند تحلیل شبکۀ فازی (FANP) نقشۀ نهایی جهت تعیین مطلوبیت مکانی ایجاد و موردمقایسه قرار گرفتند. در روش فازی ابتدا لایه‌ها فازی و استانداردسازی شدند سپس لایه‌ها در در وزن‌های حاصل از (FANP) در هر یک از عملگرهای فازی (5/0GAMMA AND,OR,)  اجرا شدند و در روش دوم  WLC لایه‌ها براساس ارزش‌دهی انجام‌شده طبقه‌بندی شدند و در وزن نهایی به‌دست آمدند. نتایج حاصل از آن نشان داد عملگر فازی AND دارای رویکرد سخت‌گیرانه‏تری نسبت‌به سایر عملگرهای  ORو 5/0 GAMMA است. بیشترین مساحت حدود 87 درصد را انطباق خیلی کم دربرگرفته است و در روش OR کم‌ترین احتیاط را نسبت‌به دورش AND و 5 /0 GAMMA دارد و مساحت 38 درصد را انطباق خیلی کم و کم و مساحت 14 درصد را با انطباق خیلی زیاد را دربرگرفته است. روش 5 /0 GAMMA نسبت‌به روش AND احتیاط کم‌تری را درنظر می‌گیرد و نسبت‌به روش OR سخت‌گیرانه‌تر است و مساحت 84 درصدی را به انطباق خیلی کم و مساحت 2 درصد به انطباق خیلی زیاد معرفی می‏کند. در روش ترکیب خطی وزن  WLC برهم‌کنش نتایج را درنظر نمی‏گیرد و فقط ارزش سلول‏ها را ترکیب می‏کند. نقشه‌های به‌دست آمده مساحت 90 درصد را به انطباق خیلی کم و مساحت 1 درصد را به انطباق خیلی زیاد نسبت داده است. با توجه به مدل‌سازی‌های صورت‌گرفته جهت گسترش شهرها با توجه به هر مدل و میزان سخت‌گیری آن‌ها پیشنهاد شد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The study of adaptation of Yazd settlements with spatial desirability using the Dematel Fuzzy method, Fuzzy ANP

نویسندگان [English]

  • faeze chehrazar 1
  • esmail salehi 2
  • yahya chehrazar 3
1 environment College, university of tehran
2 university of tehran
3 university of tehran
چکیده [English]

The cities are severely affected by the natural environment around with which they shall be adapted. Yazd Province is located in a hot dry climate and it could be survived and adapted with the hard dry natural environment. To have this adaptation continued, a proper planning should be done to set desirable settlements to develop urban areas.
The research goal is to examine Yazd Province adaptation with desirable locations. The methodology was decision techniques using Geographical Information System (GIS) and fuzzy models. In this research, the Province adaptation with spatial desirability was measured with environmental, social and economic features by eleven indicators. The importance and impact of the criteria were determined by Fuzzy Dimethyl Method. The final map to determine and compare spatial desirability was created by two methods of Fuzzy Compilation and Linear Weighted Composition (WLC). In the Fuzzy method, the layers were first fused and standardized, then, the layers were performed on the weights obtained from (FANP) in each of the Fuzzy operators (0.5 GAMMA, AND, OR). In the second method, the WLC layers were categorized based on the value given and were obtained in the final weight. The results showed that the AND fuzzy operator contains a more rigorous approach than other OR operators and 0.5 GAMMA. The largest area is about %87 with very too low adaptation. In the OR method, the minimum precaution is about AND and GAMMA 0.5; the area of %38 has a too low and low adaptation and an area of %14 with great adaptation. There is a lee caution in 0.5 GAMMA method than the caution in AND method. 0.5 GAMMA is more rigorous than OR and determines the area of %84 as a too low adaptation and the area of %2 as a high adaptation. In WLC the interaction of results does not considered and it only combines the cell values. In the obtained map, the area of %90 is considered as a too low adaptation and the area of %1 is considered as a high adaptation. The orientation of cities’ development was suggested based on the done modelling and the rate of rigorousness.             
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fuzzy Model
  • Adaptation and Non-adaptation of the Settlement
  • Dimethyl Fuzzy
  • WLC
  • FANP

مراجع

پورجعفر، م.ر.، منتظرالحجه، م.، رنجبر، ا.، و کبیری، ر. (1391). ارزیابی توان اکولوژیکی به‌منظور تعیین عرصه‌های مناسب توسعه در محدودۀ شهر جدید سهند. جغرافیا و توسعه، 28، 11-22.
پور احمد، ا.، مهدی، ع.، و مهدیان بهنمیری، م. (1391). بررسی مناطق مستعد توسعۀ شهری با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره (MCE) در محیط GIS-مورد پژوهش  شهرستان بابلسر. چهارمین همایش علمی سراسری دانشجویی جغرافیا.
کامیابی، س.، و الیانی، س. (1398). محیط جغرافیایی و توسعۀ فضایی روستاشهر ماکلوان با تأکید بر حوزۀ اقتصاد روستایی. اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، 4، 81ـ98.
 
Aburas, M. M., Abdullah, S. H., Ramli, M. F., & Asha’ari, Z. H. (2017). Land Suitability Analysis of Urban Growth in Seremban Malaysia, Using GIS Based Analytical Hierarchy Process. Procedia Engineering, 198, 1128-1136.
 
Abedi, Kh., Ojaghi, M., Outaghi, T., Masoud, M., Mahmoud M. (2011).The Application of Multi-Criterion Evaluation (SMCE) in Urban Waste Landfill Recovery (Case Study of Tabriz City). Journal of Environmental Economics, , p 51
 
Alavipoor, F. S., Karimi, S., Balist, J., & Khakian, A. H. (2016). A geographic information system for gas power plant location using analytical hierarchy process and fuzzy logic. Global Journal of Environmental Science and Management, 2(2), 197-207.
Arefiev, N, Vitaly T, and Vladimir B. (2015). GIS-based fuzzy method for urban planning. Procedia Engineering, 117, 39-44.
 
Atkinson, D. M., Deadman, P., Dudycha, D., & Traynor, S. (2005). Multi-criteria evaluation and least cost path analysis for an arctic all-weather road. Applied Geography, 25(4), 287-307.
Bonham-Carter, G. F. (1991). Integration of geoscientific data using GIS. Geographic information systems: principle and applications. Longdom, London, 171-184.
Chang, N. B., Parvathinathan, G., & Breeden, J. B. (2008). Combining GIS with fuzzy multicriteria decision-making for landfill siting in a fast-growing urban region. Journal of environmental management, 87(1), 139-153.
Dostál, P., & Kruljacová, A. (2019). Evaluation of University Quality via Fuzzy Logic.
 
Fan, F., Wang, Y., Qiu, M., Wang, Z. (2009). Evaluating the temporal and spatial urban expansion patterns of Guangzhou from 1979 to 2003 by remote sensing and GIS methods. International Journal of Geographical Information Science, 23(11), 1371-1388.
 
Ghadiry, M., & Firoozi Jahang, F. (2018). Location of Air Ambulance Using Combined ANAP Fuzzy Method of Demak Fuzzy in Arc GIS, Journal of Hospital, year 17, Issue 19.
Ghanbarzadeh, H., Behnifar, A., & Saberi Tollaye, R. (2015). Risk assessment of     drinking water resources in mountainous villages using topsis technique and hierarchical analysis process (Case study: Brodood village, Kashmar city). Journal of Rural Research and Planning.(In Persian).
  Gdoura, K., Anane, M., & Jellali, S. (2015). Geospatial and AHP-multicriteria analyses to locate and rank suitable sites for groundwater recharge with reclaimed water. Resources, Conservation and Recycling, 104, 19-30.
Heirs, H. R., Shiran, Gh., & Azizi Hasanoun, H. (2015). Location of bus stations with ANP and Fuzzy logic (GIS Case Study: Khorramabad). Journal of Planning Research, vol. 6, Issue 23, Winter 2013, 55-76.
Hernández, A. B., & Hidalgo, D. B. (2020). Fuzzy Logic in Business, Management and Accounting. Open Journal of Business and Management, 8(06), 2524.
Hydarzadeh, H., Balisth, J., & Karimi, S. (2017). Modeling and estimating the ecotourism power distribution with TOPSIS and FAHP, Logic. (Reading: Shahrud city), Journal of Environmental research, year, 8 issue, 15 .(In Persian).
Korepazan, A. (2008). Principles of the Theory of Fuzzy Collections and Its Applications in Modeling Water Engineering Issues, First Edition, Jahad Publishing University, Amirkabir University of Technology        .
 
Karm, A., & Mohammadi, A. (2009). Evaluation and zoning of land suitability for physical development of Karaj city And peripheral lands based on natural factors and method of hierarchical analysis process (AHP) Quarterly, Journal of Natural Geography, Lhrastan.
 
Kuang, W., Chi, W., Lu, D., & Dou, Y. (2014). A comparative analysis of megacity expansions in China and the US: Patterns, rates and driving forces. Landscape and Urban Planning, 132, 121-135.
 
Lee, J. W., & Kim, S. H. (2000). Using analytic network process and goal programming for interdependent information system project selection. Computers & Operations Research, 27(4), 367-382.
 
Linard, C., Gilbert, M., Snow, R. W., Noor, A. M., & Tatem, A. J. (2012). Population distribution, settlement patterns and accessibility across Africa in 2010. PloS one, 7(2), e31743.
Liu, R., Zhang, K., Zhang, Z., & Borthwick, A. G. (2014). Land-use suitability analysis for urban development in Beijing. Journal of environmental management, 145, 170-179.
 
Li, S., Juhász-Horváth, L., Pedde, S., Pintér, L., Rounsevell, M. D., & Harrison, P. A. (2017). Integrated modelling of urban spatial development under uncertain climate futures: a case study in Hungary. Environmental Modelling & Software, 96, 251-264.
 
Malczewski, J. (2000). On the use of weighted linear combination method in GIS: common and best practice approaches. Transactions in GIS, 4(1), 5-22.
 
Merlin, P. (2000). Methodes Quantitative and Space Urban Publisher. University of Paris, Paris.
 
Milesi, C., Elvidge, C. D., Nemani, R. R., & Running, S. W. (2003). Assessing the environmental impacts of human settlements using satellite data. Management of Environmental Quality: An International Journal, 14(1), 99-107.
Momoh, J. A., & Zhu, J. Z. (1998, October). Application of AHP/ANP to unit commitment in the deregulated power industry. In SMC'98 Conference Proceedings. 1998 IEEE International Conference on Systems, Man, and Cybernetics (Cat. No. 98CH36218) (Vol. 1, pp. 817-822). IEEE.
Motacan, Shakiba, Pour Ali, Nourmfar; Ali Akbar, Alireza, Seyed Ali, Hossein. (2008). Appropriate location for waste dumping using GIS. Journal of  Environmental science, 6th year. The second issue.
Myagmartseren, P., Buyandelger, M., & Brandt, S. A. (2017). Implications of a spatial multicriteria decision analysis for urban development in Ulaanbaatar, Mongolia. Mathematical Problems in Engineering, 2017.
 
Pleho, J., & Avdagic, Z. (2008, May). Fuzzy model in urban planning. In FS’08 Proceedings of the 9th WSEAS International Conference on Fuzzy Systems, World Scientific and Engineering Academy and Society (WSEAS), Stevens Point (pp. 156-160).
Robinson, D. T., Murray-Rust, D., Rieser, V., Milicic, V., & Rounsevell, M. (2012). Modelling the impacts of land system dynamics on human well-being: Using an agent-based approach to cope with data limitations in Koper, Slovenia. Computers, Environment and Urban Systems, 36(2), 164-176.‏ Ronald Eastman, J. ( 2012). IDRISI Selva manual. Clark  University. Sitio web: www. clarklabs. org.
 
Seto, K. C., Dhakal, S., Bigio, A., Blanco, H., Delgado, G. C., Dewar, D., ... & Ramaswami, A. (2014). Human settlements, infrastructure and spatial planning.
 
Sevenant, M., & Antrop, M. (2007). Settlement models, land use and visibility in rural landscapes: Two case studies in Greece. Landscape and urban planning, 80(4), 362-374.‏
Saaty, T. (1990). The Analytic Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation. The Analytic Hierarchy Process Series, vol. I.
Tian, G., Qiao, Z., & Zhang, Y. (2012). The investigation of relationship between rural settlement density, size, spatial distribution and its geophysical parameters of China using Landsat TM images. Ecological Modelling, 231, 25-36.
 
Zhang, Z., Xiao, R., Shortridge, A., & Wu, J. (2014). Spatial point pattern analysis of human settlements and geographical associations in eastern coastal China—A case study. International journal of environmental research and public health, 11(3), 2818-2833.
Zhang, Z., Yang, X., & Xiao, R. (2015). Fractal characterization of settlement patterns and their spatial determinants in coastal zones. ISPRS International Journal of Geo-Information, 4(4), 2728-2741.
 
Zimmermann, H. J., & Zysno, P. (1980). Latent connectives in human decision making. Fuzzy sets and systems, 4(1), 37-51.
 
Ziaian, P. (2011). Determination of the optimal direction of the expansion of Mashhad city using multi-factor evaluation model, RS, and GIS, Journal of Geographical Society of Iran, Sh, 30, Tehran.
 
Taleshi, M., & Ghobadi, A. (2012). Urban land use sustainability assessment through evaluation of compatibility matrix case study: Karaj City. OIDA International Journal of Sustainable Development, 3(1), 57-64.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار