بررسی تأثیر شاخص‌های مطلوبیت فضاهای عمومی بر میزان تحقق حق به شهر (نمونه موردی: کاشان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا دانشگاه لرستان

2 پژوهشکده دانشنامه نگاری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران

10.30487/hmes.2023.1988258.1032

چکیده

فضاهای عمومی مهم‌ترین بخش شهرها هستند، چراکه بیشترین برخوردها و کنش‌های متقابل میان افراد در آن‌ها به وقوع می‌پیوندد و شامل تمامی بخش‌هایی هستند که مردم به آن‌ها دسترسی فیزیکی و بصری دارند. در سال‌های اخیر هم‌زمان با ازدست رفتن کارایی ساختارهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی شهر، بحران‌های شهری با مطالبات شهروندی رخ نشان می‌دهند و از «حق به شهر» سخن می‌رود. حق به شهر ابزار مفهومی مناسبی را برای نقد وضع موجود شهرها فراهم می‌آورد. تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر شاخص‌های مطلوبیت فضاهای عمومی بر میزان تحقق حق به شهر انجام شد. این مطالعه، توصیفی­ تحلیلی و به روش پیمایش انجام ‌شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد بین متغیر میزان مطلوبیت فضاهای عمومی و متغیرهای سه‌گانۀ حق به شهر یعنی اختصاص‌دهی به شهر، سرزندگی فضاهای شهری و مشارکت، در سطح معنی‌داری کم‌تر از 05/0 رابطۀ معنی‌دار و مستقیمی برقرار است. بدین معنی که از دیدگاه شهروندان با افزایش سرزندگی فضاهای شهری به میزان مطلوبیت فضاهای عمومی افزوده می‌شود و با افزایش مشارکت شهروندان به همان میزان می‌توان انتظار داشت که مطلوبیت فضاهای عمومی از دیدگاه شهروندان افزایش یابد و با افزایش رضایت شهروندان از اختصاص‌دهی مطلوب فضاهای شهری میزان تحقق حق به شهر نیز افزایش یابد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating The Effect of Desirability of Urban Space Indices on The Realization of The Right to City (Case Study: Kashan)

نویسندگان [English]

  • Amir Hoseinianrad, 1
  • Mohamad Molaei Qelichi 2
1 Department of Geography, Lorestan University, khorramabad, iran
2 Faculty of Encyclopedia Research, Institute for Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

The public spaces are important part of cities because of more interactions between people occurs in there and it consistent of parts that people have physical and visual access to them. During recent years, with the loss of economic, political, cultural and social structures efficiency, urban chaos is obvious in all its aspects. Urban crisis manifests in claims of citizenship and more and more people talk about Right to the City. Actually, this approach provides an appropriate conceptual tool to criticize status quo of today’s cities. In addition, to achieve an ideal situation we can extract very rich and creative ideas from the concept of “Right to the City”. In other words, the “Right to the City” is both the issue of the current city (present city) and the issue of the ideal city (a city that should be). The purpose of this study is to investigate the urban space indices on the realization of the right to city in Kashan. According to the nature of the variables, the research method is descriptive-analytical and was conducted by a survey. Findings of the study showed that there is a significant and direct relationship between the variable of the level of desirability of public spaces and the three variables of the right to the city, i.e., allocation to the city, vitality of urban spaces and participation, at a significance level of less than 0.05.

کلیدواژه‌ها [English]

  • desirability of city space
  • public spaces of the city
  • urban squares
  • right to the city

مراجع

برقویی فرد، ح.، برومند، ه.، طایفه حسینلو، ا.، لطیفی، س.م.م.، نبئی، س. ی.، و نیکزاد، غ. (1399). فضای جمعی، مفهومی روبه‌زوال ارزیابی کیفیت اجتماعی فضاهای شهری در بافت تاریخی شهر گرگان. هنر و تمدن شرق، 8(28)، 23­32.
اشرفی، ی.، پوراحمد، ا.، رهنمایی، م.ت. و رفیعیان، م. (1393). مفهوم‌سازی و گونه شناسی فضای عمومی شهری معاصر. پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، 4، 435­464.
اشنویی نوش‌آبادی، ا. (1397). جایگاه گره شهری در پایداری اجتماعی نمونۀ موردی بافت های تاریخی کاشان. رساله دکتری دانشگاه تهران.
پوراحمد، ا.، کلانتری، م.، فرهودی، ر.، و اشنویی، ا. (1394). سنجش پایداری محیط مسکونی در بافت‌های تاریخی شهری، نمونۀ موردی شهر بیابانی کاشان. کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، 1، 71­100.
پورمحمدی، م.ر.، روستایی، ش.، و خضرنژاد، پ. (1398). تحلیل حق به شهر در فضاهای عمومی شهری با تأکید بر رویکرد عدالت جنسیتی. نمونۀ موردی:شهر ارومیه. زن و جامعه، 40، 195­221.
جلال ا.، لیتکوهی، س.، و اقبال، س.ع. (1399). ارزیابی کیفیت فضای شهری به اساس شاخص‌های لینچی، نمونۀ موردی (میدان دهمزنگ الی میدان دهبوری شهر کابل). فصلنامه علمی تحقیقی شهرسازی و مهندسی افغانستان، 1، (سپتامبر 2020)، 28­37.
حبیبی، م.، و امیری، م. (1394). حق به شهر؛ شهر موجود و شهر مطلوب آنچه که هست و آنچه که باید باشد. نشریه پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 2، 9­30.
حیدری، م.ت.، احدنژاد روشتی، م.، محرمی، س.، و رحمانی، م. (1399). تحلیلی بر اثربخشی اجتماعی توسعۀ فضاهای عمومی در بافت مرکزی شهرهای ایران (مطالعۀ موردی: پیاده‌راه سبزه‌میدان شهر زنجان). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 8(2)، 415­443.
خدایاری مطلق، ص.، شارع‌پور، م.، و تولایی، ن. (1396). بررسی تأثیر شاخص‏های مطلوبیت فضای شهری بر میزان تحقق حق به شهر (موردمطالعه: شهر بابلسر). جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 4(9)، 189­225.
خراسانی‌زاده، ف.، صابری، ح.، مؤمنی، م.، و موسوی، م.ن. (1398). مقایسۀ تطبیقی میزان مطلوبیت کیفیت فضاهای عمومی شهری (مطالعۀ موردی منطقۀ 1 و 6 شهر اصفهان). فصلنامۀ جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‏ای)، 9(4)، 465­478.
رفیعیان، م.، و سیفایی، م. (1384). به‌کارگیری و خلق فضاهای عمومی، بازنگری و ارزیابی کیفی. نشریۀ هنرهای زیبا، 23، 35­42.
رهبری، ل.، و شارع‌پور، م. (1393). جنسیت و حق به شهر: آزمون نظریۀ لوفور در تهران. جامعه‌شناسی ایران، 1، 116­141.
زارع شاه‌آبادی، ا.، بنیاد، ل.، و غلامی، م. (1399). بررسی رابطۀ حق به شهر و احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان شهر یزد. برنامه‏ریزی منطقه‏ای، 10(39)، 109­124.
ستارزاده، د.، نقی‏زاده، م.، و حبیب، ف. (1389). فضای شهری اندیشه‌ای اجتماعی. نشریۀ علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 4، 173­183.
شارع‌پور، م. (1395). حق شهر و فضاهای عمومی شهری. مطالعات مردم شناختی، 2(1)، 51­66.
شارع‌پور، م.، تولایی، ن.، و اسلامی، ا. (1398). ارزیابی مطلوبیت فضاهای عمومی شهری از دیدگاه جوانان (مطالعۀ موردی: شهر قائم‌شهر، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 3، 605­621.
شاهینی، آ.، جاویدنژاد، م.، و نقشینه، ر. (1398). نقش کالبد معماری در ارتقای زندگی جمعی در فضاهای عمومی (نمونۀ موردی: میدان بهارستان). مطالعات مدیریت شهری، 11(40)، 43­56.
عظیمی‌‌هاشمی، م.، و رضوی‌زاده، ن. (1389). حق شهروندی و فضای شهری. دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، مشهد، ایران.
علیخانی، م.، و علیخانی، م. (1392). از گره‌های سنتی تا پاتوق‏های شهری امروزی، لزوم شهر شهروندگرا. همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار، مشهد، مؤسسۀ آموزش عالی خاوران.
مظفر، ف.، مسعود، م.، و راست‌بین، س. (1391). ارزیابی تأثیرات کیفیت‌های شهری در میزان شاخص سرمایۀ اجتماعی در بافت‌های تاریخی (مطالعۀ موردی: محله جلفای اصفهان). نشریۀ مرمت آثار و بافت‏های تاریخی فرهنگی، 4، 29­46.
مهندسین مشاور باغ اندیشه. (1389). گزارش شناخت بافت تاریخی شهر کاشان. کارفرما شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران.
نسبی، ف. (1385). مسکن کوچک در مقیاس محله، دفتر مطالعاتی مبانی برنامه‏ریزی و طراحی محیط مسکونی، گروه مطالعات مسکن و توسعۀ شهری، انتشارات شرکت سرمایه‌گذاری تهران.
یزدانفر، س.ع.، حسینی، س.ب.، و زرودی، م. (1392). کیفیت فضاهای عمومی و افزایش تعاملات اجتماعی (مطالعۀ موردی: مجتمع مسکونی کوثر و فاز دو مجتمع مسکونی اکباتان). مدیریت شهری و روستایی، ۱۱ (۳۲)، ۷­۲۲.
 
Barrett, E. J. (2019). Defining Their Right to the City: Perspectives from Lower-Income Youth. Urban Affairs Review. doi:10.1177/1078087419892081
Brenner, N., & Schmid, C. (2011). Planetary Urbanization. in M. Gandy (ed.) Urban Constellations (pp: 10-13). Berlin: Jovis
Carmona et al., (2008). Carmona, M. Magalhaes, S. Hammond L. (2008). Public space, the management dimension. Routledge, Taylor and Francis Group, London and New York.
Duivenvoorden, E., Hartmann, T., Brinkhuijsen, M., & Hesselmans, T. (2020) Managing public space – A blind spot of urban planning and design. Cities, https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.103032
Elzain, R.Consultative Hubs for Democracy within Neighborhoods in Muscat Alternatives for Urban and Social Development Strategies. Derivative Works, 180.
Gottdiener, M. (1993). A Marx for Our Time: Henri Lefèbvre and The Production of Space, Sociological Theory, 11,1.
Harvey, D.)2008(. The Right to the City. Accessed November 15, 2019.
Knorr, L. (2014). Youth and Cities Planning with Low-Income Youth and Urban Youth Cultures in New York City and Paris, Massachusetts Institute of Technology.
Lefèbvre, H. (1996). The Production of Space. Blackwell Publishers, Oxford, UK
Li, Ch.-L. (2020). Quality of life: The perspective of urban park recreation in three Asian cities. Journal of Outdoor Recreation and Tourism, 29, 1-10.
Logan, J. R., Molotch, H. L.)1987(. Urban Fortunes: The Political Economy of Place. Berkeley: Univ. of California Press.
Ma, K. W., Mak, C. M., & Wong, H. M. (2021) Effects of environmental sound quality on soundscape preference in a public urban space. Applied Acoustics, 171, 107570.‏
Mitchell, D. (2003). The Right to the City: Social Justice and the Fight for Public Space. New York: Guilford Press.
Purcell, M. (2002) Excavating Lefèbvre : The Right to the City and its Urban Politics of the Inhabitant, Geojournal, 58, 99-108.
UN Habitat. (2017). Global public space programme. Nairobi: UN-Habitat.
UN-HABITAT, ISSC, UNESCO (2010). Discussion Paper Urban Policies and the Right to the City. Retrieved on 15.11.2010. http://hicmena.org/documents/UN%20Habitat %20discussion.pdf
United Cities and Local Governments (2012). European Charter for the Safeguarding of Human Rights in the City, Retrieved on 12 April 2019.
Van Melik, R. (2008). Changing public space: The recent redevelopment of Dutch city squares (p. 373). Nederlandse geografische studies.
Zeybekoglu, S. (2020). City, Urban Transformation and the Right to the City. Journal of contemporary urban affairs, 4(1), 1-10.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار