سناریوهای پیش روی شهرها در پیوستن به شبکه مادرشهری (مورد مطالعه: شهر خرم آباد افق1420)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد، برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بروجرد، ایران.

10.30487/hmes.2023.1982925.1026

چکیده

نقش شهرها در دنیای جدید روز به روز در حال افزایش است و امروزه جهان زیست انسان، جهان شهری شده است. در این عصر شهرها به مناطق پیرامون خود تسلط یافته و منطقۀ واحدی را تشکیل داده‌اند. رشد شهر پدیده‌ای جهانی در عصر حاضر است. در این میان، مادرشهرها، از اهمیت سیاسی، اقتصادی، بازرگانی و فرهنگی فراوانی برخوردارند و از مراکز مهم اقتصادی و تجاری هر کشور محسوب می‌شوند. در ایران امر توسعه به شکلی متوازن، صورت نگرفته و با عدم تعادل در نظام سلسله‌مراتب شهری در کشور مواجه هستیم، که این امر موجب تمرکزگرایی در برخی از شهرهای ایران شده و سبب به هم خوردن تعادل توزیع فضایی و سلسله‌مراتب شهری شده است، برای غلبه بر این مشکل، می‌شود شکلی متوازن از کانون‌های شهری، در سطوح مختلفی از سکونت، جمعیت و عملکرد در پهنۀ سرزمین به‌وجود آورد تا باعث ایجاد تعادل در شبکه و سلسله‌مراتب شهری شود. در این راستا شهر خرم‌آباد در سلسله‌مراتب شهری جزو شهرهای میانی محسوب می‌شود. برای تصویرسازی هرچه بهتر، تبدیل آن به مادرشهر، روش‌های متفاوتی وجود دارد، یکی از این روش‌ها آینده‌پژوهی با رویکرد سناریونویسی است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی سناریوهای پیش روی خرم‌آباد در پیوستن به شبکۀ مادرشهری است. به طور کلی، این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی­ تحلیلی است. و از روش دلفی، تحلیل اثر متقابل، نرم‌افزار میک مک و سناریونویسی شوارتز استفاده شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، که شش عاملِ مدیریت شهری کارآمد، جمعیت، اقتصاد گردشگری، قابلیت‌ها و آب، کارخانجات و اشتغال، نسبت سواد، به‌عنوان عوامل کلیدی نهایی و همچنین دو عدم قطعیتِ
مدیریت کارآمد وهوشمند شهری و تعداد جمعیت، انتخاب شدند که چهار سناریو با عناوین سناریو فلک‌الافلاک، سناریو گِلال، سناریو بَرد نوشته، سناریو پُلِ اِشکِسَه، نگاشته شد. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که محتمل‌ترین سناریو در افق طرح، سناریو فلک‌الافلاک است. که خرم‌آباد در افق 1420 قابلیت پیوستن به شبکۀ مادرشهری را دارد و درنهایت راهبردها و پیشنهادهایی برای تمامی سناریوها ارائه شد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Scenarios facing cities in joining the metropolitan network (Case study: Khorram Abad, 1420)

نویسندگان [English]

  • farzaneh sasanpur 1
  • Reza Poriamehr 2
1 a
2 Islamic Azad University, Boroujerd Branch, Master of Urban Planning
چکیده [English]

Today, mother cities have great political, economic, commercial and cultural importance and are considered important economic and commercial centers of every country. In Iran, development has not been done in a balanced manner and we are facing an imbalance in the urban hierarchy system in the country, which has caused centralization in some cities of Iran and has caused the balance of spatial distribution and urban hierarchy to collide. One of the ways to solve this problem is to create a balanced form of urban centers, at different levels of settlement, population and function in the territory, in order to create balance in the urban network and hierarchy. In this regard, the city of Khorramabad is considered one of the middle cities in the Maranab series of cities. There are different methods for visualizing its transformation into a mother city, one of these methods is future research with a scenario writing approach.
The aim of the current research is to identify the scenarios facing Khorramabad in joining the mother city network.
Research method: In general, this research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in nature. And the Delphi method, interaction effect analysis, Mic Mac software and Schwartz scenario writing were used.
The obtained results show that six factors were selected as the final key factors as well as two uncertainties and finally four scenarios were written.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Future studies
  • Khorramabad
  • Scenario
  • metropolis
آفتاب، ا. (۱۳۹۶). تبیین و برنامه‌ریزی شهر خلاق با رویکرد سناریونویسی (مطالعۀ موردی: شهر ارومیه). رسالۀ دکتری. دانشگاه محقق اردبیلی.
ایزدفر، ا.، ساسان‌پور، ف.، تولائی، س.، و سلیمانی، م. (1399). عوامل کلیدی مؤثر بر آیندۀ بازآفرینی پایدار شهری (موردپژوهی: بافت ناکارآمد منطقۀ 14 شهر اصفهان). کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، 2، 187­216.
حاجیانی، ا. (1391). مبانی، اصول و روش‌های آینده‌پژوهی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
حسینی، م.، رهنما، م.، اجزاء شکوهی، م.، و خوارزمی، ا. (۱۳۹۸). تبیین سناریوهای دستیابی به شهر سبز در کلانشهر مشهد، با رویکرد آینده‌پژوهی. آمایش جغرافیایی فضا، 34، 17­36.
زنگی‌آبادی، ع. (1378). تحلیل و سازماندهی ساختار فضایی شاخص‌های توسعۀ شهری در شهرهای بالای صد هزار نفر. پایان‌نامۀ دکتری، دانشگاه اصفهان.
خادمی، ا.، رهنما، م.، و زمانی‌پور، م. (1400). تحلیل چالش‌های پیش‌روی توسعۀ پایدار اجتماعی، نهادی و اقتصادی کلان‌شهرهای ایران. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 42، 5­17.
درکوش، س. (1382). درآمدی بر اقتصاد شهری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
رحمانی، م. (۱۳۹۱). کلانشهر، ویژگی و مفاهیم. تهران، انتشارات امید انقلاب با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان.
زیاری، ک.، ربانی، ط.، ساعدموچشی، ر. (۱۳۹۵). آینده‌پژوهی: پارادایمی نوین در برنامه‌ریزی با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای (مبانی، مفاهیم رویکردها و روش‌ها). تهران، مؤسسۀ انتشارات دانشگاه تهران.
ساسان‌پور، ف.، و حاتمی، ا. (۱۳۹۶). آینده‌پژوهی حباب شهرنشینی در کلانشهر تهران. نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۴۷، 171­۱۸۹.
ساسان‌پور، ف.، زمانی مقدم، ا.، و پرتوی صحنه، ک. (1400). تحلیل تحولات فضایی­ کالبدی بر آیندۀ پایدار منطقۀ 22 تهران. چشم‌انداز شهرهای آینده، 2، 77­90.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (۱۳85). مهاجرت در ارتباط با سطح توسعه‌یافتگی استان‌های کشور. تحقیقات جغرافیایی، 81، 83­59.
شکویی، ح. (۱۳۸۰). دیدگاههای نو در جغرافیای شهری. تهران: سمت.
شوارتز، پ. (1386). هنر دورنگری: برنامه‌ریزی برای آینده در دنیای عدم قطعیت. ترجمۀ ع. علیزاده. تهران: نشر مؤسسۀ آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، گروه دانش و فناوری آینده‌اندیشی.
شوئنکر، ب.، و وولف، ت. (1393). برنامهریزی استراتژیک مبتنی بر سناریو. ترجمۀ م.ح. بیرامی. تهران: دنیای اقتصاد.
صادق بختیاری، م.، حافظ رضازاده، م.، سرابندی، ز.، و پودینه، س. (1400). ارزیابی و سنجش عوامل کلیدی مؤثر بر شهر خلاق با رویکرد سناریوی مبنا (مطالعۀ موردی: شهر بیرجند). آینده‌پژوهی شهری، 1، 72­93.
طاهری دمنه، م.، کاظمی، م.، حیدری دارانی، ز. (۱۳۹۹). سه داستان باورپذیر از آیندۀ شهر اصفهان؛ آینده‌نگاری شهری با رویکرد سناریونگاری. برنامه‌ریزی فضایی، 3، 1­22.
طاهری دمنه، م.، و نادری خورشیدی، ع. (۱۳۹۳). آینده‌نگاری منابع انسانی در نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران با استفاده از روش تلفیقی سناریوپردازی و تحلیل اثرات متقابل. نیروی انسانی ناجا، ۳۶، 24­29.
علی اکبری، ا.، مرصوصی، ن.، و جلال‌آبادی، ل. (۱۳۹۹). تدوین سناریوهای مؤثر بر آیندۀ گردشگری پایدار شهر کرمان با رویکرد آینده‌پژوهی. مطالعات مدیریت گردشگری، 50، 35­60.
عبدی قروچای، ن. (۱۳۹۲). بررسی پایداری توسعۀ فیزیکی در مادرشهرها نمونۀ موردی: شهر سنندج. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
قنبری، ا. (۱۳۹۸). آینده‌پژوهی و آینده‌نگاری در مطالعات شهری و منطقه‌ای. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
کاظمی‌پور، ش.، و حاجیان، ا. (1391). ایجاد نخستین کلان‌شهر واقعی ایران در مجموعۀ شهری تهران: با تأکید بر سهم مهاجرت. جمعیت، 75/76، 21­47.
کرامت‌زاده، ع. (1395). نقش استعاره‌های شناختی در آینده‌پژوهی با تحلیل دیدگاه‌های سهیل عنایت‌الله. آینده‌پژوهی ایران، 1، 15­31.
ملکی‌فر، ع. (۱۳۹۳). الفبای آینده‌پژوهی؛ آینده‌پژوهی علم و هنر کشف و اختراع آینده. تهران: آینده‌پژوه.
مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری عمومی نفوس مسکن، سال 1390.
محمودزاده، ا.، و خزایی، س. (1392). آینده‌پژوهی. اصفهان: علم‌آفرین.
نظریان، ا. (1385). جغرافیای شهری ایران. انتشارات دانشگاه پیام نور.
 
Amer, M. et al. (2012). A Review of Scenario Planning. Elsivier Futures, 23-40
Bell,W. (2002). A Community of Futurists and the state of the Futures Filed. Futures, 34, 234- 247.
Cornish, E. E. (2003). The wild card sinourfuture. Futurist, 37(4), 18–20. Carazzai, V. 2002. Community Participation and the UseCase study of Recife, International Institute for Aerospace.
Gunnarsson- ostling, U., & Hojer, M., (2011). scenario planning for sustainability in Stockholm, Sweden: environmental justice considerations. International Journal of Urban and Regional Research, 35, united Kingdom, 1048-1067.
Gordon, A. (2013, 03 01). Slideshare. Retrieved March 04, 2014, from Slideshare: http://www.slideshare. net/adgo/scenario-building-workshophow-to-build-and-use-scenarios.
Godet, M. (2006). Creating Futures:Scenario Planning as a Strategic Management Tool ,” France, Economica publish, 280p.
Glenn, J. C. (2009). Introduction to the futures Research Methods series. In Glenn , gerome C. & Gordon, Theodore J. (Eds.), futures Research Methodology (version 3.o). Washington, DC: The Millennium. Project.
Güell, J. M. F., & López, J. G. (2016). Cities futures. A critical assessment of how future studies are applied to cities. foresight.
Pongthanaisawan, J.A., Wangjiran, w., Churning. K., & Pioneered, l., (2018). Scenario planning for low carbon Tourism city: A cas study of Non. Energy Procedia, 152 , united Kingdom, 715-724.
Ravetz, J., & Miles, I.D. (2016). Fore sigh in cities: on the possibility of a, strategic urban intelligence, Foresight, 18(5), 469-490.
Schwartz, P. (1991). The art of the long view. Currency Doubleday, New York.
Tankersley, J. (2006, October 29). European commission. Retrieved January 15, 2014, from European commission: http://forlearn.jrc.ec.europa.eu/guide/4_ methodology/meth_ scenario.htm
Toffler, A. (1981). Future Shock. New York: Bantam Books, p.517.