تحلیلی بر دسترسی به خدمات آموزشی و بهداشتی با رویکرد عدالت فضایی (مطالعۀ موردی: شهر یاسوج)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران.

3 کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.30487/hmes.2023.1972642.1023

چکیده

رشد شتابان شهرنشینی به‌خصوص در دهه‌های اخیر، موجب اهمیت توزیع بهینۀ خدمات شهری و دسترسی متعادل شهروندان به این خدمات شده است،چراکه نابرابری در برخورداری از خدمات شهری می‌تواند موجب توسعۀ نامتوازن شهریو جدایی‌گزینی طبقاتی محله‌های آن شود. به همین سبب در راستای تحقق عدالت فضایی در دسترسی همگن شهروندان به خدمات شهری، هدف از پژوهش حاضر تحلیل فضایی نحوۀ توزیع خدمات آموزشی و بهداشتی­ درمانی و سطوح برخورداری از این خدمات در مناطق و نواحی مختلف شهر یاسوج است. پژوهش حاضر توصیفی­ تحلیلی و کاربردی است و داده‌های آن به‌صورت کتابخانه‌ای و میدانی گردآوری شده است. بدین صورت که پس از تشریح مفاهیم با روش کتابخانه‌ای، با استفاده از روش تحلیل شبکه در نرم‌افزار GIS چگونگی توزیع فضایی خدمات آموزشی و بهداشتی­ درمانی در سطح مناطق و نواحی شهر یاسوج مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می‌دهد توزیع فضایی خدمات آموزشی و بهداشتی­ درمانی در سطح مناطق و نواحی شهر یاسوج نامتعادل است. براساس نتایج، محله‌های واقع در ناحیۀ سه از منطقۀ یک و ناحیۀ دو از منطقۀ سه، کم‌ترین میزان دسترسی و محله‌های واقع در ناحیۀ یک از منطقۀ یک و همچنین نواحی یک ودو از منطقۀ دو بهترین میزان دسترسی را به خدمات آموزشی و بهداشتی­ درمانی دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An analysis of access to educational and health services with a spatial justice approach (case study: Yasouj city)

نویسندگان [English]

  • Ahmad Pourahmad 1
  • saeed zanganeh 2
  • ali saberi 3
1 Professor. Department of Geography and Urban Planning, Geography Faculty, Tehran University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Geography and Urban Planning, Geography Faculty, Tehran University, Tehran, Iran
3 Tehran University
چکیده [English]

Since unequal access to urban services can result in an unbalanced development of the city and the racial segregation of its neighborhoods, the rapid growth of urbanization, particularly in recent decades, has elevated the significance of the optimal distribution of urban services and the equitable access of citizens to such services. This study aims to conduct a spatial analysis of the distribution of educational and healthcare services as well as the levels of satisfaction with these services in the four regions of Yasouj city and its suburbs to achieve spatial justice in the homogeneous access of citizens to urban services. The required data for the current study were collected from the library and the field methods and is a descriptive-analytical and applied research. After introducing the ideas using the library approach, the geographical distribution of educational and medical services was examined at the level of the four districts of Yasouj city using the network analysis technique in GIS software. The findings indicate an uneven geographical distribution of healthcare and educational services at the level of Yasouj city. According to the findings, communities in District 1 of Region 1 and District 1 and 2 of Region 2 have the maximum access to educational and healthcare services, while neighborhoods in District 3 of region 1 and District 2 of region 3 have the minimum degree of access.

کلیدواژه‌ها [English]

  • urban services
  • balanced access
  • spatial justice
  • Yasouj city
  • network analysis
احمدی، م.، و شمسی‌پور، ع. ‌ا. (۱۳۹۹). تحلیل توزیع خدمات عمومی با رویمرد عدالت فضایی (مطالعۀ موردی: شهر بجنورد). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۸(۱)، 73­۹۸.
اسماعیل‌زاده، ح.، کرباسی، پ.، روی‌دل، ج.، افضلی، م.، و افضلی، ز. (۱۳۹۵). تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و خدمات شهری از منظر عدالت اجتماعی با استفاده از روش ترکیبی (مطالعۀ موردی: شهر بناب). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۴(۲)، 241­۲۶۰.
امان‌پور، س.، ملکی، س.، و حسینی، ن. ‌ا. (۱۳۹۵). تحلیلی بر توزیع خدمات شهری در کلان‌شهر اهواز از منظر عدالت فضایی. پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، ۷(۲)، ۹۹­۱۱۲.
بزی، خ.، صیادسالار، ی.،. معمری، ا. (۱۳۹۸). مانیتورینگ و ردیابی نابرابری خدمات و امکانات درون‌شهری با رویکرد عدالت فضایی (مطالعۀ موردی: شهر گرگان). جغرافیای اجتماعی شهری، ۶(۱)، 29­۴۲.
پریزادی، ط.، حسینی، ف.، و بهبودی‌مقدم، ح. (۱۳۹۴). تحلیل نابرابری‌های فضاییِ توزیع خدمات شهری از منظر عدالت فضایی (مطالعۀ موردی: شهر مریوان). مجلۀ آمایش جغرافیایی فضا، ۶(۲۱)، ۹۱­۱۰۲.
پیربابایی، م. ت.، هاشم‌پور، پ.، و زاده‌باقری، پ. (۱۳۹۸). تبیین عدالت فضایی از منظر تمهید خدمات سلامت در فضاها و کاربری‌های شهری برای قشر سالمند (مورد پژوهی: منطقۀ ۱۵ تهران). نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، ۱۲(۱)، ۳۶۲­۳۴۵.
تقوایی، ع. ‌ا.، بمانیان، م. ر.، پورجعفر، م. ر.، و بهرام‌پور، م. (۱۳۹۴). میزان‌سنجی عدالت فضایی در چارچوب نظریۀ شهر عدالت‌محور؛ مورد پژوهشی: مناطق ۲۲ شهرداری تهران. مدیریت شهری، ۳۸، ۴۲۳­۳۹۱.
حاتمی‌نژاد، ح.، و راستی، ع. (۱۳۸۸). عدالت اجتماعی و عدالت فضایی(منطقه‌ای) «بررسی و مقایسۀ نظریات جان رالز و دیوید هاروی». اطلاعات سیاسی­ اقتصادی، ۲۷، ۸۲­۹۵.
حاتمی‌نژاد، ح.، کلانتری خلیل‌آباد، ح.، علیخانی، ه.، ترشیزی، م.، و باجلال، ر. (۱۳۹۹). تحلیل عدالت اجتماعی با تأکید بر توزیع فضایی کاربری‌های شهری و میزان رضایت شهروندان در منطقۀ یک کلان‌شهر مشهد. مطالعات طراحی شهری و پژوهش‌های شهری، ۳(۱)، 1­۱۴.
حاتمی‌نژاد، ح.، منوچهری میاندوآب، ا.، بهارلو، ا.، ابرهیم‌پور، ا.، و حاتمی‌نژاد، ح. (۱۳۹۱). شهر و عدالت اجتماعی: تحلیلی بر نابرابری محله‌ای (مطالعۀ موردی: محله‌های قدیمی شهر میاندوآب). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ۸۰، 41­۶۳.
حاجی‌مرادی، گ.، رجب‌پور، آ.، و سهامی، ح. ‌ا. (۱۴۰۱). تحلیل توزیع خدمات درمانی و مکان‌گزینی بهینۀ بیمارستان در منطقۀ ۴ کلان‌شهر تهران. جغرافیا و توسعه، ۲۰(۶۸)، 138­۱۶۲.
حمیدی، ا.(۱۳۹۷). تحلیل رابطۀ ظرفیت نهادی و ظرفیت اجتماعی با عدالت فضایی در ارائۀ خدمات شهری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مدیریت شهری، دانشکدۀ مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی.
رجبی، س.، ولیزاده، ر.، ستارزاده، د.، پناهی، ع.، و محبوبی، ق.(۱۴۰۰). تحلیل پراکنش فضایی خدمات عمومی شهری از دیدگاه عدالت اجتماعی در ساختار فضایی کلان‌شهر تبریز. نشریۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی، ۲۵(۷۸)، 159­۱۷۷.
روستایی، ش.، و غلامحسینی، ر. (۱۳۹۳). بررسی توزیع خدمات شهری در فضاهای شهری با رویکرد عدالت فضایی.هفتمین کنگرۀ زئوپلتیک ایران (جغرافیای سیاسی شهر). دانشگاه خوارزمی.
زیاری، ک.‌ ا.، صفایی‌رینه، م.، و آروین، م. (۱۳۹۵). ارزیابی توزیع فضایی خدمات بهداشتی­ درمانی و ارائۀ الگوی توزیع بهینه (مورد شناسی: استان خوزستان). جغرافیا و آمایش شهری­ منطقه‌ای، ۶(۱۹)، ۹۰­۷۱.
ساسان‌پور، ف.، مصطفوی، س. و احمدی، م. (۱۳۹۴). تحلیل نابرابری‌های فضایی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری (مطالعۀ موردی؛ نواحی ۲۲ گانۀ شهر سنندج). نشریۀ پژوهش و برنامه‌ریزیِ شهری، ۶(۲۳)، ۹۵­۱۱۴.
سرایی، م. ح.، دستا، ف.، و حاضری، م. (۱۳۹۵). تحلیل توزیع فضایی خدمات آموزشی سطح شهر یزد. تحقیقات جغرافیایی، ۳۱(۲)، 62­۷۶.
سرایی، م. ح.، غفاریان، ح. ر.، و دستا، ف. (۱۴۰۰). تحلیلی بر توزیعی‌فضایی خدمات ورزشی در محلات شهر اصفهان. جغرافیای اجتماعی شهری، ۸(۱)، 129­۱۵۱.
سلیمانی، ع. ر.، آفتاب، ا.، و شیخ‌احمدی، ا. (۱۳۹۵). بررسی، تحلیل و رتبه‌بندی سطوح برخورداری محلات بافت فرسودۀ شهر ارومیه. مطالعات مدیریت شهری، ۸(۲۵)، 79­۹۰.
صالح‌پور، ش.، و افراخته، ح. (۱۳۹۵). تحلیل سطح توسعۀ خدمات بهداشتی­ درمانی از منظر عدالت فضایی (مطالعۀ موردی: سکونتگاه‌های روستایی استان آذربایجان غربی). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، ۱۱(۳۶)، 19­۳۸.
عبداللهی، ع. ‌ا.، و قاسمی، م. (۱۳۹۷). تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری Vikor و WasPas (مطالعۀ موردی: کرمان). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۶(۴)، 695­۷۱۵.
عزیزی دانالو، س.، و مجتبی‌زاده خانقاهی، ح. (۱۳۹۹). ارائۀ مدل توزیع عادلانۀ خدمات‌ شهری مبتنی بر عدالت اجتماعی (مطالعۀ موردی: منطقۀ ۱۱ شهر تهران). شهر پایدار، ۳(۴)، 75­۹۰.
عنابستانی، ع. ‌ا.، و حسینی، م. (۱۳۹۷). بررسی تطبیقی سطح امنیت در پارک‌های شهری از منظر عدالت فضایی (مطالعۀ موردی: پارک‌های شهری مشهد). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۶(۲)، 307­۳۳۰.
فصیحی، ح. ا.، شماعی، ع.، و آذرخش، ف. (۱۳۹۹). تحلیل دسترسی به بوستان‌های شهری با رویکرد عدالت فضایی (نمونۀ موردی: شهر ایلام). برنامه‌ریزی فضایی، ۱۰(۲)، 105­۱۱۸.
کنعانپور، ع.، معصومی، م. ت.، و نظم‌فر، ح. (۱۴۰۰). واکاوی عدالت فضایی در تخصیص کاربری‌های اراضی شهری (مطالعۀ موردی: مناطق پنج‌گانۀ شهر اردبیل). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۹(۳)، 637­۶۶۲.
محمدی ده‌چشمه، پ. (۱۴۰۰). بررسی تأثیر شاخص‌های فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی، کیفیت زندگی بر میزان رضایت شهروندان شهرکرد. جغرافیا و برنامه‌ریزی، ۲۵(۷۶)، 249­۲۵۹.
محمودزاده، ح.، صمدی، م.، و هریسچیان، م. (۱۳۹۹). بررسی تناسب زیرساخت سبز شهری با رویکرد عدالت فضایی با استفاده از متریک‌های سیمای سرزمین و تحلیل شبکۀ فازی (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تبریز). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۸(۲)، 299­۳۲۵.
محمودی، س.، جلوخانی نیارکی، م. ر.، و ارگانی، م. (۱۳۹۹). ارزیابی دسترسی به پارک‌های شهری به کمک شاخص‌های مکانی برای رسیدن به آرمان‌های شهر عدالت‌محور (مطالعۀ موردی: منطقۀ ۱۱ شهر تهران). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، ۸(۳)، 511­۵۳۰.
ملکشاهی، غ. ر.، و وکیلی، ص. (۱۳۹۶). بررسی توزیع خدمات عمومی براساس عدالت اجتماعی با استفاده از مدل یکپارچه دسترسی مطالعۀ موردی: سقز. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، ۴(۱۳)، 70­۸۵.
ممبینی‌زاده، خ.، و بشارتی‌فر، ص. (۱۴۰۰). تحلیلی بر نابرابری‌های فضایی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری در نفت شهر آبادان. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۲۱(۶۱)، 153­۱۷۶.
موحدی‌نیا، م.، خدابخشی، م. ر.، و محمدی‌زاده، ن. (۱۳۹۹). سنجش توزیع فضایی خدمات عمومی شهر کرمان با تأکید بر حکمروایی خوب شهری با استفاده از نرم‌افزار Geoda. جغرافیای اجتماعی شهری، ۷(۱)، 233­۲۵۳.
میرزایی، ج.، پیوسته‌گر، ی.، و کلانتری خلیل‌آباد، ح. (۱۳۹۸). سنجش و ارزیابی تحقق‌پذیری فضایی خدمات شهری (مطالعۀ موردی: مناطق نه‌گانۀ شهر شیراز). جغرافیای اجتماعی شهری، ۶(۲)، 145­۱۶۷.
میره‌ای، م.، حسینی، ع.، خدادادی، ع.، و عزیزی‌فرد، ع. (۱۳۹۷). تحلیلی بر نابرابری‌های فضایی توسعۀ ناحیه‌ای در ایران با رویکرد عدالت فضایی(نمونۀ مطالعاتی: استان اصفهان). مطالعات عمران شهری، ۲(۶)، 113­۱۲۷.
یزدانی، م. ح.، و فیروزی مجنده، ا. (۱۳۹۵). سنجش عدالت فضایی در توزیع مکانی کاربری‌های آموزشی شهر اردبیل. برنامه‌ریزی فضایی، ۶(۳)، 17­۳۶.
یغفوری، ح.، فتوحی، ص.، و بهشتی‌فر، ج. (۱۳۹۴). تحلیل توزیع فضایی­ مکانی خدمات بهداشتی­ درمانی و مکان‌گزینی بهینۀ آن (نمونۀ موردی: مراکز بیمارستانی شهر جهرم). جغرافیا و توسعه، ۱۳(۳۸)، 13­۳۰.
 
Bass, R. (1998). Evaluating environmental justice under the National Environmental
Policy Act. Environmental Impact Assessment Review, 18, 83–92.
Bromberg, A., Morrow, G., & Pfeiffer, D. (2007). Editorial Note: Why Spatial Justice? Critical Planning.
Cardoso, R.(2007). Social Justice as a Guide to Planning Theory and Practice: Analyzing the Portuguese Planning System , International Journal of Urban and Regional. Researge, 31(2), 384- 400.
Certoma, C.,&Martellozzo, F. (2019). Cultivating urban justice? A spatial exploration of urban gardening crossing spatial and environmental injustice conditions.Applied Geography,106, 60–70.
Cho,C.M. (2003).Studyoneffects of resident-perceivedneighborhoodboundaries on publicservices: Accessibility& its relation to utilization: UsingGeographicInformationSystemfocusing on the case of public parks in Austin. Texas A & M University, Texas.
Fabiyi, O. O., &Ogunyemi, S. A. (2015), Spatial Distribution and Accessibility to Post Primary Educational Institution in Ogun State, Southwestern Nigeria: Case Study of Yewa South Local Government Area, Nigeria.Journal of Scientific Research and Reports, 5(7), 542-552, Article no.JSRR.2015.121.
Hewko, J. N. (2001). Spatial Equity in the Urban Environment: Assessing Neighbourhood Accessibility to Public Amenities. University of Alberta.
Kaphle, I. (2006). Evaluating people’s accessibility to public parks using Geographic
Information Systems: A case study in Ames
. Iowa.Iowa State University.
Lee, G., & Hong, I. (2013).Measuring Spatial Accessibility in the Context of Spatial Disparity between Demand and Supply of Urban Park Service. Landscape and Urban Planning, 119, 85-90.
Liao, Ch.- H., Chang, H.- Sh., &Ko-Wan, T.(2009). Explore the spatial equity of urban public facility allocation based on sustainable development, Real Corp, http://www.corp.at/(22-25 April 2009).
Ouyang, O., Wang, B., Tian, L., &Tian, X.(2017). Spatial deprivation of urban public services in migrant enclaves under the context of a rapidly urbanizing China: An evaluation based on suburban Shanghai. Cities, 60, Part B, 436–445.
Savas, E.S. (1978). On Equity in ProvidingPublic Services. Management Science,
24(8),800-808.
Talen, E. (1998). Visualizing Fairness: Equily Maps for planners.Journal of the American planning Association, 64(1), 22-36.
Talen, E., & Anselin, L. (1998). Assessing Spatial Equity: An Evaluation of Measures of Accessibility to Public Playgrounds. Environment and PlanningA, 30(3), 595-633
Tsou, k. W., Hung, Y. T.,& Chang, Y. L. (2005). An accessibility-based integrated measure of relative Spatial equity in urban public facilities. Citis, 22(6), 424-435.
Xiao, Y., Wang, Z., Li, Z., Tang, Z (2017). An assessment of urban park access in Shanghai–Implications for the social equity in urban China. Landscape and Urban Planning, 157, 383–393.
Yao, L., Liu, J., Wang, R., Yin,K., & Han, B. (2014). Effective Green Equivalent: A Measure of Public Green Spaces for Cities. Ecological Indicators, 47, 123-127.
You, H. (2016).Characterizing the Inequalities in Urban Public Green Space Provision in Shenzhen, China. Habitat International, 56, 176-180.